Çalışma hayatında, kamu kurumlarında ya da özel sektörde çalışanların en çok karşılaştığı sorunlardan biri disiplin cezalarıdır. Disiplin cezası, işverenin ya da ilgili kamu kurumunun, çalışanların davranışlarını düzenlemek amacıyla uyguladığı yaptırımları ifade eder. Ancak disiplin cezaları her zaman hukuka uygun olmayabilir. Yanlış uygulanan ya da haksız yere verilen disiplin cezalarına karşı çalışanların başvurabileceği hukuki yollar vardır.
Peki disiplin cezası nedir, hangi durumlarda verilir, hangi türleri vardır ve disiplin cezası alan kişi ne yapmalıdır? Altındağ Hukuk Bürosu olarak detaylıca inceledik!
Disiplin Cezası Nedir
Disiplin cezası, işyerinde düzenin korunması, çalışma barışının sağlanması ve iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla uygulanan yaptırımlardır. Türk İş Hukuku ve Kamu Hukuku çerçevesinde disiplin cezaları farklı düzenlemelere tabidir.
Kamu çalışanları açısından disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir. Özel sektörde ise disiplin cezaları, İş Kanunu, iş sözleşmeleri, toplu iş sözleşmeleri ve işyeri iç yönetmelikleri kapsamında değerlendirilir.
Disiplin Cezası Türleri
Disiplin cezaları farklı şekillerde uygulanabilir. Genel olarak şu başlıklar altında toplanır:
-
Uyarı: Çalışana görevinde daha dikkatli olması gerektiğinin bildirilmesidir.
-
Kınama: Çalışana görevinde kusurlu olduğunun yazılı olarak bildirilmesidir.
-
Aylıktan veya ücretten kesme: Kamu çalışanları için maaştan kesinti, özel sektörde ücretin bir kısmının kesilmesi şeklinde uygulanır.
-
Kadro ilerlemesinin veya derecesinin durdurulması: Özellikle memurlar için geçerli ağır bir disiplin cezasıdır.
-
İşten çıkarma veya memuriyetten ihraç: En ağır disiplin cezasıdır.
Bu cezaların uygulanması hem kamu hukukunda hem de özel hukukta belirli kurallara tabidir.
Disiplin Cezası Hangi Durumlarda Verilir
Disiplin cezaları işyerindeki kurallara aykırı davranışlar nedeniyle verilir. Bunlara örnek olarak:
-
Görev yerine geç gelmek ya da işe devamsızlık yapmak
-
Amir veya işverenin talimatlarına uymamak
-
İşyerinde huzuru bozacak davranışlarda bulunmak
-
Görevi kötüye kullanmak veya ihmal etmek
-
İşyerinde hakaret, kavga gibi davranışlarda bulunmak
-
Kamu kurumlarında siyasi faaliyetlere katılmak
Her olay kendi içinde değerlendirilir. Ancak işverenin veya kurumun, ceza verirken ölçülülük ilkesine uygun davranması gerekir.
Disiplin Cezasına Karşı Yapılabilecekler
Disiplin cezası alan kişi, öncelikle cezanın hukuka uygun olup olmadığını değerlendirmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır:
-
Ceza yazılı olarak tebliğ edilmiş mi?
-
Ceza verilmeden önce savunma hakkı tanınmış mı?
-
Cezanın dayanağı olan olay somut ve ispatlanabilir mi?
-
Ceza, işlenen fiille orantılı mı?
Eğer bu şartlardan biri eksikse, disiplin cezası hukuka aykırı olabilir.
Kamu Çalışanları Açısından Disiplin Cezaları
Kamu görevlilerinin disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre uygulanır. Memur, hakkında verilen disiplin cezasına karşı şu yolları izleyebilir:
-
Öncelikle disiplin amirine veya kuruluna itiraz edebilir.
-
İtiraz reddedilirse, idari yargıya başvurabilir.
-
İdare mahkemesinde açılan dava ile cezanın iptali istenebilir.
Özellikle memuriyetten çıkarma gibi ağır cezalar için mutlaka idari dava yoluna gidilmesi gerekir.
Özel Sektörde Disiplin Cezaları
Özel sektörde disiplin cezaları iş sözleşmesine ve işyeri kurallarına göre uygulanır. Ancak İş Kanunu’na aykırı cezalar geçersizdir. İşverenin işçiyi savunma almadan cezalandırması ya da ölçüsüz bir şekilde ücret kesintisi yapması hukuka aykırıdır.
İşçi, iş mahkemesinde dava açarak cezaya karşı hak arayabilir. İşverenin haksız feshi söz konusu olduğunda kıdem ve ihbar tazminatı talep edilebilir.
Savunma Hakkı
Disiplin cezası verilecek çalışana mutlaka savunma hakkı tanınmalıdır. Savunma alınmadan verilen cezalar hukuka aykırı sayılır. Bu durum hem kamu çalışanları hem de özel sektör işçileri için geçerlidir.
Disiplin Cezalarının Sicile Etkisi
Kamu çalışanları için disiplin cezaları, özlük dosyalarında belirli sürelerle saklanır. Ancak belli bir süre sonra bu cezaların silinmesi mümkündür. Özel sektörde ise disiplin cezaları genellikle işyerindeki personel dosyasına işlenir.
Bu nedenle cezanın iptali ya da kaldırılması, ileride kariyer açısından da önem taşır.
Disiplin Cezasının İptali
Disiplin cezası hukuka aykırıysa iptal edilmesi için dava açılabilir. Kamu çalışanları idare mahkemesine başvururken, özel sektör çalışanları iş mahkemesine başvurabilir. Mahkeme, cezayı orantısız ya da hukuka aykırı bulursa iptal eder.
Disiplin Cezalarında Altındağ Hukuk Bürosu Ne Yapabilir?
Disiplin cezaları hem kamu görevlileri hem de özel sektör çalışanları için ciddi sonuçlar doğurabilir. Haksız yere verilen bir disiplin cezası kişinin kariyerini, maaşını, hatta işini kaybetmesine yol açabilir. Bu nedenle disiplin cezası alan kişilerin süreci ciddiye alması, süresi içinde gerekli itiraz ve dava yollarına başvurması gerekir.
Altındağ Hukuk Bürosu, hem kamu çalışanlarına hem de özel sektör çalışanlarına disiplin cezalarına karşı hukuki danışmanlık sağlayarak hak kayıplarının önlenmesi için destek vermektedir.
